Goudleer en leerstoffering
Nederlands * English * Français * Italiano
In de afgelopen twintig jaar heeft RNA zich naast ons werk aan boeken, prenten, anatomische modellen en charters, gespecialiseerd in goudleer. Het atelier heeft in die tijd meer dan 13 goudleerrestauratieprojecten uitgevoerd.
Luxe muurbekleding
Goudleer is wandbespanning dat bestaat uit panelen van leer van circa 80 bij 60 cm of het leer is aan elkaar verlijmd tot kamerhoge (verticale) banen die enkel langs hun verticale zijden aan elkaar zijn genaaid . In verschillende historische huizen in Europa zijn prachtkamers met goudleer te bezichtigen. De lerentegels zijn onderling aan elkaar genaaid zodat ze hele muren bespannen.
Beeld je in dat je in de zeventiende of achttiende eeuw zo’n chique kamer binnenloopt: de leren wanden weerkaatsen het schitterende licht van de kaarsen. Om dit schittereffect te creëren, is het leer belegd met dunne vellen zilver. Dit zilver is vervolgens afgedekt met een geel vernis, waardoor het spiegelende zilver eruitziet als goud.
Goudleer was een echt luxeproduct. Als drie eeuwen geleden een rijke burger imponeren zijn gasten wilde imponeren, ontving hij ze in zijn gouden kamer. Het goudleer zit vol patronen met bloemen, vlinders, vogels, putti en kransen. In de zeventiende eeuw werd dit eerst nog stuk voor stuk met handgereedschap in het geverniste leer geslagen, maar met het vorderen van de eeuw werd het proces versneld. Het leer werd in grote mallen geperst met een cilinderpers.
Nieuw goudleer maken
Het productieproces van goudleer hebben we verder ontwikkeld voor de restauratie van de goudleerkamer van Museum Huis Van Gijn in Dordrecht. De kamer was al langer niet meer compleet en daarom waren de missende goudleerpanelen aangevuld met prints op papier. Het Museum wilde haar bezoekers het binnenkomen in een goudleerkamer laten ervaren. We hebben daarom voorgesteld de prints te vervangen met nieuw echt goudleer. Hiervoor moest wel nog even het productieproces herontdekt worden met moderne technieken.
We gebruiken zwavel- en metaalvrij plantaardig gelooid leer van Siegel Leathers & Biokimika. Dit leer is onderzocht met kunstmatige veroudering door Dr. René Larsen met een zeer positief resultaat. Historisch wordt goudleer belegd met bladzilver. Echter als het zilver oxideert wordt het zwart — een van de redenen waarom oud goudleer er nu vaak donker uitziet. We hebben het nieuwe goudleer laten onderzoeken door René Larsen, zodat we een product kunnen maken dat zeer lang mooi blijft.
Restaurator Martine Posthuma-de Boer verzorgt de beeldzijde: zij verzilvert, vernist en beschildert het leer als we het in de mal geperst hebben. De mal is gegraveerd in een metalen plaat op basis van een 3D-scan van een origineel paneel. We krijgen tijdens het proces een indruk van hoe het leer eruit moet hebben gezien toen het net gemaakt was.
Een vernieuwende ophangconstructie
Net als andere organische materialen krimpt en rekt leer bij schommelingen in de luchtvochtigheid. Zie de video met het bewegende leer hieronder. In de afgelopen jaren is bij verschillende restauratieprojecten een monitorsysteem geplaatst om de vervorming te meten. Op een wand van vier bij vijf meter kan het leer al enkele centimeters bewegen bij schommelingen in relatieve luchtvochtigheid van 40%. In historische panden kan dat plaatsvinden met de seizoenswisselingen.
Om te voorkomen dat het leer zichzelf losscheurt van de muur hebben we in de afgelopen twintig jaar samen met Godfried Brands het RNA-Brands Ophangsysteem ontwikkeld. De constructie biedt het leer de ruimte mee te bewegen, zodat de spanning constant blijft en het niet loshangt of losscheurt. Zowel de ophangconstructie als het onderzoek naar de krimp en groei van het goudleer is gepubliceerd op de ICOM-CC conferentie in Valencia in 2023.
Lees verder over Goudleer en Leer in het interieur.